Weerstandsvermogen en risicobeheersing

De legesinkomsten voor de aanvragen omgevingsvergunningen bouw zijn sterk afhankelijk van het aantal grote bouwplannen. Dit is een risico voor het behalen van de baten, omdat de gemeente Deurne hier zelf geen invloed op heeft en afhankelijk is van derden. Om dit risico te verminderen, wordt jaarlijks voor de bepaling van de baten een inschatting gemaakt van het aantal grote plannen. Als de opbrengsten structureel achterwege blijven, worden de baten bijgesteld.

Uit de resultaten van de afgelopen jaren blijkt hoe wisselend de inkomsten zijn, variërend van een negatief saldo van bijna € -500.000 tot een positief resultaat van € 300.000. In de laatste 10 jaar waren de inkomsten gemiddeld € -46.500 per jaar lager dan begroot. Gezien de sterk wisselende en verschillende negatieve resultaten is er een reële mogelijkheid dat dit risico ook in 2024 optreedt.

De effecten van de klimaatverandering uiten zich steeds vaker in weersextremen, zoals de overstromingen in Limburg als gevolg van overvloedige neerslag. Als gevolg van de staat van de bomen in onze gemeente, waarvan er vele aan vervanging toe zijn, bestaat het risico dat stormen, rukwinden of winterse neerslag bomen ontwortelen. Afhankelijk van de locatie kan dit leiden tot herstelkosten voor wegen, straatmeubilair, riolering en andere gemeentelijke eigendommen. Daarnaast ontstaat er tijdens warme en vooral droge zomers een toenemend brandgevaar, leidend tot verhoogde inzet van hulpdiensten, die deels ook door onze gemeente worden gefinancierd.

Op grond van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) kan de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) boetes opleggen van maximaal €20.000.000 of 4% van de wereldwijde jaaromzet. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval (in hoeverre valt de organisatie iets te verwijten, heeft de organisatie aan haar zorgplicht voldaan etc.) kan die schade oplopen. Daarbij komen onderzoekskosten, herstel en juridische kosten. Vanaf 2021 zien we de boetes die de AP oplegt toenemen. De inschatting van het risico is gebaseerd op een boete van €600.000 die werd opgelegd aan de gemeente Enschede plus bijkomende kosten.

Er is een klein risico dat de gemeente de BTW niet terug kan vragen óf moet storten in het Btw Compensatie Fonds (BCF)*.
Tot nu toe is er ieder jaar geld overgebleven in het BCF dat werd teruggestort naar de gemeenten. De provincie geeft daarom aan dat de verwachte teruggave structureel mag worden opgenomen. Het risico bestaat dat er een jaar komt dat het BCF niet voldoende is. Dan wordt er geen geld uitgekeerd of moet er zelfs geld toegevoegd worden. Nu het economisch goed gaat en er veel geïnvesteerd wordt, wordt er veel BTW gecompenseerd. De kans dat het BCF op het einde van het jaar op is, neemt hierdoor toe.

*Gemeenten declareren hun BTW op overheidstaken bij het BCF. De Rijksoverheid heeft een plafond aangebracht in de declaraties. Blijven de gezamenlijke gemeenten onder het plafond, dan wordt het verschil aan het fonds uitgekeerd. Wordt het plafond overschreden, dan moet er geld worden toegevoegd aan het BCF.

Het grondbedrijf is financieel gezond. Risico’s binnen de grondexploitaties kunnen worden gedekt via de Algemene Reserve Grondexploitaties (ARG) en de te verwachten winsten.
Na vaststelling van het Herfstbericht 2023 omvat het grondbedrijf 16 actieve grondexploitaties.
Het brutorisicobedrag is € 319.488. Het betreft de volgende onderdelen:

• Q.1910 Helenaveen Zuid: bruto risico € 256.988
• Q.1071 Liesselseweg: bruto risico € 5.000
• Q.1061 Milhezerweg: bruto risico € 10.000
• Q.1751 Vlierden Zuid: bruto risico € 47.500

Allen met een kans van intreden van 50%
Het netto-risico actieve grexen is daarmee: € 159.744

Het netto-risico op de voorbereidingskredieten voor grondexploitaties wordt ingeschat op € 20.000 (bruto € 40.000 met 50% kans van intreden)

De risico’s worden afgedekt met de ARG en/of te verwachten winstnemingen. Het grondbedrijf vangt de risico’s binnen de grondexploitaties in eerste instantie zelf op. Beheersingsmaatregelen:

• Afdekken uit resultaat Q.1910 Helenaveen Zuid: €  12.796
• Afdekken uit ARG €  € 166.948

De ARG beschikt zelf over afdoende middelen om het risico af te dekken (zelfs het bruto-risico).

Sinds 2017 verplicht de gemeentewet om geld te reserveren om de openbare verlichting na afloop van de technische levensduur te vervangen. Het gaat hierbij om lichtmasten en armaturen. Het areaal lichtmasten en armaturen is in de afgelopen jaren verkleind door openbare verlichting te saneren Na de analyse van de staat van de lichtmasten en armaturen is een vervangingsplan opgesteld. Hieruit is een vraag naar middelen gekomen van ongveer 5,2 miljoen. Deze zijn onderdeel van het totale plan Basis op orde bij beheer openbare ruimte. Middelen zijn beschikbaar gekomen uit de vrijgekomen investeringsmiddelen. Kans is wel aanwezig dat dit niet vodoende is. In deze risicoparagraaf wordt daarom nog wel uitgegaan van een risico 3,5 miljoen verdeeld over een aantal jaren.

Met ingang van 2015 zijn gemeenten op grond van de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet integraal verantwoordelijk voor drie decentralisaties in het sociaal domein. Tot het jaar 2018 ontving de gemeente voor het sociaal domein een aparte decentralisatie-uitkering; vanaf de begroting 2019 zijn deze gelden voor het overgrote deel opgegaan in de algemene uitkering en zijn daarmee niet meer apart gelabeld. In de begroting zijn de budgetten van het sociaal domein aangepast conform de prognoses die voorhanden zijn van de GR Peelgemeenten. Actuele prognoses nemen niet alle risico’s weg en daarom is er een bruto risico opgenomen van € 2,0 miljoen.

Risico’s binnen het sociaal domein hebben betrekking op:
•   Het gaat om “open eind” regelingen;
•   Bij jeugd kan een aantal partijen rechtstreeks verwijzen, zodat de gemeente geen invloed heeft op de kosten die uit die verwijzingen voortvloeien;
•   Instanties mogen tot 3 jaar na dato facturen sturen;

Dure begeleidingstrajecten en dure voorzieningen (woningaanpassingen) hebben, ook bij kleine aantallen, grote invloed op het budget.
De bestaande risico’s worden gewaardeerd op 3, het netto risico bedraagt dan € 1,2 miljoen.

De Raad van State heeft begin juni besloten alle bezwaren ongegrond te verklaren. ProRail heeft begin Juli op nieuw opdracht gekregen het project te actualiseren en ons een TVP (trein vrije periode) te garanderen. ProRail heeft net een afspraak gepland voor 27 september om het projectteam voor te stellen en verdere afspraken te maken. Op dit moment is er nog geen inzicht of het gereserveerde bedrag nog toereikend is of niet. Waarschijnlijk kunnen we voor de jaarwisseling hier iets op zeggen.

20% over de begrote huurinkomsten (€ 1.032.000): € 206.400;
een bedrag van € 100.000 voor overige risico’s, zoals onverwachte weersomstandigheden, brand, aantreffen van asbest enzovoorts.
Op basis van deze grove indicatie wordt een risico van € 306.400 per jaar ingeschat en wordt de kans van optreden tussen 25% en 75% (klasse 3) geschat. € 184.000 (60%) is hierdoor aangehouden als bedrag voor de risico’s van de vastgoedexploitaties.

De gemeente Deurne belast personeelskosten door aan projecten. Het risico bestaat dat er in de toekomst minder projecten zijn in de gemeente Deurne of dat niet alle kosten doorbelast kunnen worden. Rekening houdend met de ambities uit het raadsprogramma, maar ook met de opstartfase van projectmatig werken, wordt dit risico ingeschat als net boven gemiddeld.

De algemene uitkering vanuit het Rijk wijzigt voortdurend. De financiële impact van door het Rijk genomen besluiten is voor de gemeente groot. De gemeente volgt het rijksbeleid nauwlettend. Op het moment dat de financiële consequenties duidelijk zijn, worden deze verwerkt in de begroting.

Het Rijk moet de komende tijd gaan bezuiningen. Dit kan effect hebben op de hoogte van het totale gemeentefonds. Wat de effecten zijn voor de afzonderlijke gemeenten is nog niet duidelijk. Daarom wordt voor de risicowaardering klasse 5 aangehouden.

De dienstverlening van de gemeente hangt af van gegevens en van goed werkende applicaties. Informatievoorziening is een kritieke succes- en productiefactor. Ontwrichting van de informatievoorziening en informatiebeveiliging zijn belangrijke bedrijfsrisico’s. Mogelijke gevolgen: stilvallen (voor langere tijd) van dienstverlening, datalekken, overschrijden van wettelijke termijnen en daarmee samenhangende kosten en imagoschade, kosten voor noodprocessen om de dienstverlening te kunnen voortzetten en herstelacties voor de gevolgen.

Het hacken, afpersen van organisaties en het stelen en verkopen van persoonsgegevens vormen een wereldwijde criminele industrie. Daarin gaan miljarden om. De kans dat een organisatie in Nederland slachtoffer wordt neemt al jaren toe. In 2019 kroop de gemeente Lochem door het oog van de naald. In 2020 viel Hof van Twente helemaal stil na een cyberaanval. Zij waren maanden bezig om de draad weer op te pakken. Dichter bij huis viel Senzer in 2021 ten prooi aan digitale gijzeling door cybercriminelen. En in 2022 werden de gemeentes Buren en Antwerpen slachtoffer. Ook de oorlog in Oekraïne en andere geopolitieke spanningen zorgen dat de kans op digitale ontwrichting groeit. Niet voor niets is eind 2022 de Europese NIS2-richtlijn aangenomen. Die verplicht vitale organisaties, waaronder overheden, om aantoonbaar netwerken en informatiesystemen goed te beveiligen (een zorgplicht).

Afhankelijk van de omvang van een cyberaanval en de effecten in de organisatie is een schade van meerdere miljoenen denkbaar. Het bedrag van €4 miljoen is gebaseerd op de schade bij Hof van Twente in 2020. Gezien onze beveiligingsmaatregelen schatten we de kans gering. Dat betekent een dekkingsvereiste van 20% van de maximale schade (€ 500.000).

Deurne heeft voor 2024 middelen gekregen om de tekorten op de jeugdzorg te verlagen. Voor Deurne is dit een bedrag van € 2.508.000. De beslissing over structurele toekenning is nog niet gemaakt. De verwachting is dat er in de loop van 2024 duidelijkheid komt over de vraag hoeveel extra geld structureel beschikbaar komt van het Rijk. Het Rijk heeft aangegeven dat 100% van het beschikbaar gestelde budget meerjarig doorgetrokken mag worden, met dien verstande dat de Hervormingsagenda Jeugd hierop gecorrigeerd dient te worden. De bedragen die Deurne de komende jaren mag meenemen zijn € 2.481.000 in 2025 aflopend naar € 1.318.000 in 2027.

Voor het gebouw geldt een btw-herzieningstermijn van 10 jaar. Als binnen die 10 jaar blijkt dat het gebouw niet voor 90% btw-plichtig wordt geëxploiteerd, moet de btw van de nog lopende jaren worden terugbetaald. Deze periode van 10 jaar is geëindigd in 2018. Omdat de belastingdienst een verjaringstermijn hanteert van 5 jaar, blijft dit risico nog wel bestaan (tot en met het einde van 2023). De risico’s zijn in beeld en gewaardeerd op klasse 6.

De gemeenteraad van Deurne heeft op 15 september 2020 besloten om garant te staan voor een door de staat verstrekte geldlening aan Ons Middelbaar Onderwijs (OMO).

Dit brengt een risico mee, maar het risico wordt ook beperkt door:

De gemeentelijke jaarlijkse bijdrage in de huisvestingskosten is juist bedoeld om de lening af te lossen. OMO is daardoor verzekerd van inkomsten om de lening terug te betalen.
De gemeente Deurne heeft het eerste recht van koop op de schoolgebouwen afgedwongen voor het geval de garantstelling wordt aangesproken of OMO wenst te verkopen. Ook dat geeft OMO de middelen om de lening af te lossen. Bovendien geschiedt betaling van de koopsom onder verrekening van hetgeen de gemeente op grond van de door haar ten behoeve van OMO verstrekte garantie aan de Staat heeft betaald.
OMO heeft een gezonde financiële positie.
Tot op heden zijn er nooit gemeentelijke garantstellingen ingeroepen voor door OMO aangegane leningen.
Door deze beperking van het risico wordt deze geschat 0%. De garantie en de geldlening zal jaarlijks gemonitord worden.

Het inkoopbureau heeft een analyse gemaakt van de nalevingsgraad van inkoopregels in gemeenten van 20.000-50.000 inwoners. Hieruit blijkt dat de nalevingsgraad uitkomt op 20-30%. Gezien het inkoopvolume van Deurne is de schatting is dat er bruto voor € 20 miljoen risico gelopen wordt. Dit betekent een waardering in klasse 3. Een waardering in klasse 6 ligt meer voor de hand. Dit omdat de gemeente interne controles uitvoert. Er ontstaat alleen een risico als de gemeente het inkoopbeleid niet volgt. Dit risico ontstaat bij inkopen die de organisatie zelf doet, zonder ondersteuning van Bizob. Wanneer inkooptrajecten zwak zijn en onvoldoende onderbouwd, kan dit leiden tot procedures waaruit schadevergoedingen voortkomen. Verder bestaat het risico op overschrijding van Europese aanbestedingsdrempels. Dit risico kan ontstaan bij het (stilzwijgend) verlengen van lopende overeenkomsten.

De Gemeenschappelijke regeling Blink bestaat uit de 9 deelnemende gemeenten en een private partij, PreZero. In 2021 heeft de Gemeenschappelijke Regeling Blink een driejaarlijkse evaluatie uit laten voeren door Berenschot. Hierin is opgenomen dat er grote aanbestedingsrechtelijke risico’s kleven aan de huidige constructie. In de opgestelde evaluatie worden twijfels geuit over juridische, aanbestedingsrechtelijke, rechtmatigheid in Laag I, verhouding gemeenten en GR Blink, en laag II, verhouding GR Blink en PreZero.

Inmiddels heeft PreZero aangeven de samenwerking Blink te willen gaan beëindigen. Volgens de inhoud van de gemeenschappelijk regeling kan de beëindiging voor het eerst plaatsvinden vanaf
1-1-2025 maar onderzocht wordt of een zorgvuldige ontvlechting wellicht spoediger kan worden gerealiseerd. Deze voortijdige ontvlechting zou kunnen leiden tot extra onvoorziene kosten.

De gemeente Deurne heeft de risico’s in beeld gebracht van ingediende (plan)schadeclaims, lopende procedures en geschillen, waarbij juridische zaken betrokken is. Deze bedragen zijn exclusief de risico’s van de grondexploitaties, omdat die worden opgevangen binnen de grondexploitaties